Артур Кларк Раматай учирсан нь

Хуучин бичиг цаасаа ухахаар сонин хачин цуглуулсан юмс гарч ирэх юм даа. Өнөөдөр тийн ухаж суугаад Артур Кларкийн тухай жижигхэн сонины тэмдэглэл нямбайлан хайчилж аваад хадгалчихсанаа олов. 

Орчин үеийн шинжлэх ухааны уран сэтгэмжийн зохиолын манлайд гурван зохиолчийг байгаа гэж үздэг бөгөөд англи хэлт орнуудад тэднийг the big three of science fiction гэдэг юм. Энэ бол Айзек Азимов, Роберт Хэйнлэйн, Артур Кларк гурав.  Эдгээр хүмүүсийн уран зохиол хийгээд шинжлэх ухаанд оруулсан хувь нэмрийг хэмжээлшгүй гэж болно. Тухайлбал сансрын тавган хүлээн авагч антенна болон тойрог замын хиймэл дагуулын хоорондын холбооны тухай санааг Кларк бий болохоос нь арван жилийн өмнө дэвшүүлж байжээ.

Артур Кларк 90 насалж зуу гаруй ном бичиж үлдээжээ. 1968 онд бичсэн «2001: Сансрын Одиссей» хэмээх зохиолоор нь Стэнли Кубрик мөн нэртэй кино тэр жилдээ хийсэн нь өдгөө кино урлагийн дээжсийн нэгэнд тооцогддог билээ. Анх тэр киног үзээд ихэд бахдаж байлаа. Сонгодог хөгжим ер бусын орчинтой хосолсон зөөлхөн хирнээ сэтгэл догдлуулсан кино байсан санагдана. Ихээхэн цуутай энэ зохиолын араас «2010», «2061», «3001: Сүүлчийн Одиссей» гэсэн цувралууд нь бичигдсэн бөгөөд хамгийн сүүлчийнхийг нь Артур Кларк 1997 онд наян настайдаа бичиж дуусгасан аж. Сансрын аялалын тухай эдгээр зохиолуудыг  жинхэнэ төсөөлөн бодох боломжуудаар дүүрэн, уран зөгнөл гэхэд болно. 2005 онд би Кларкийн «Раматай учирсан нь» хэмээх зохиолыг хагас дутуу уншсан юм. Санаа нь гайхалтай санагдаж билээ. Харь гаригаас ирсэн сансрын хөлөгт харь гаригийн амьтан байхгүй. Харин хөгжлийн үе шатууд байвал яах вэ? өнөө хөлөгт нь яваад орсон чинь ямар нэгэн амьтан гарч ирэхийн оронд нэг эст бие үүсэж тэгснээ өнөөх нь хөгжиж загас-хоёр нутагтан-сээр нуруутан-хөхтөн- .. .гээд хөгжлийн үед шатуудыг дамжаад байвал … «Раматай учирсан нь» бол түүний хамгийн их нэрд гарч хамгийн олон хэлээр орчуулагдаж хамгийн олон буюу утга зохиолын 7 шагнал хүртсэн зохиол нь юм. Одоо хүртэл энэ зохиолоор кино хийх гээд оролдоод байгаа боловч чадахгүй байгаа гэлцэх юм билээ.  

Тэр цэвэр англи хүн боловч усанд шумбах дуртайгаасаа болж бараг бүх насаараа Шриланкад амьдарчээ. Тэр шинжлэх ухааны уран сэтгэмжийн зохиолын бүх шагналыг хүртэж дал наяад онд алдар хүндийнхээ туйлд хүрч Английн хатан хаанаас «Сэр» хэргэм буюу тайжийн хэргэм хүртэж байлаа. Түүний «Хот ба одод» цуврал романууд «Тэнгэрийн гадаад тал», «Нарны салхи» зэрэг өгүүллэгийн түүврүүд нь уран сэтгэмжийн зохиолын хорхойтнууд уншихгүй байхын аргагүй тийм зохиолууд гэж би хувьдаа боддог юм. Харин монгол хэлээр энэ хүний ганцхан жижигхэн өгүүллэгийг уншсан санагдана…

Тун замбраагүй … ер нь юу бичээд байгаагаа мэдэхээ больчихлоо. Нэг уншууртай болж өгөхгүй байна. Ингээд дуусгачихъя…

Франц шүлгүүд

Блез Сандрар

Наран жаргах

Бүхий л хүн наран жаргах тухай ярьдаг
Бүхий л аялагч тэр нутгийн наран жаргах тухай нэгэн дуугаар ярьдаг аа.
Хорвоод, зөвхөн наран жаргах тухай өгүүлсэн олон ном бий.
Халуун орны наран жаргах нь
Хамгийн яруухан өнгө тансаг байдаг ч 
Харин би наран ургахад илүү дуртай.
Үүрийн туяа
Үүнийг би нэг удаа ч алдаж байгаагүй
Нүцгэн

Б.Явуухулан
Мөнгөн хазаарын чимээ

Шөнийн чимээгүй гадаа налайн
Унийн углуургаар саран гэрэлтэнэ.
Өнчин дэрэн дээр нойр хулжсан
Ухаангүй дурлалын урхинд байхад
Мөнгөн хазаарын бүдэг чимээ
Онгон зүрхийг цочоон баясгана.

Д.Нямаа
Шөнийн талд адуу янцгаана

Эртний домог шиг буурал тал
Эргэн тойрон чимээ алдарна.
Алс замын алжаал тайлж
Аяны хүн талдаа хононо.
Гүн харанхуйд тэнгэрийн заадас
Гүүн зэл шиг сунайн цайрна.
Амгалан талын аяс хөндөж
Алдуурсан унага шиг од харвана.
 Оддын дундаас ижлээ үзсэн шиг
Шөнийн талд адуу янцгаана.

Жич: Өөрийнхөөрөө хасчихлаа. 

Яах вэ?

Би ч ном хэвлүүлж хашрахгүй хүн бололтой. Өөрийнхөө мөнгөөр хэвлүүлээд л "шатаад" байх нь тэр. Түрүүчийн хэвлүүлсэн номуудын борлуулалт тааруухан. Элдэв сурталчилгаа хийж чадахгүй байгаа учир зарагдах нь тааруухан. Гурван зуун хувь хэвлэгдсэн "Харь гаригийн өгүүлэгүүд" гэдэг уран сэтгэмжит өгүүлэгийн түүвэр хоёр жилийн дотор 175 ширхэг зарагдсан нь дэндүү... Үнэндээ энэ ном өөрийн өртгөө ч нөхөөгүй байна. Ядаж өөрийн өртгөө нөхөөсэй гэж залбирах юм. Тэгсэн хирнээ хашрахгүй дахиад ном гаргах гээд бэлдээд сууж байдаг над шиг тэнэг байвал сэтгэгдлээ үлдээгээрэй. Мань урам ороод энэ номыг хэвлүүлчихэж юун магад.  Триллер өгүүллэгийн орчуулгын түүвэр ирэх 9-р сард хэвлэгдэж магадгүй. "Танд чин үнэнч алуурчин" гэсэн урьдчилсан нэртэй энэ түүврийг хэвлүүлэх эсэхийг олон түмнээс асуухгүй бол болохгүй байна. Энэ түүвэрт орох зохиолууд

Эдогава Рампо

- Зурагтай аянчин

- Нурам

Роберт Блох

- Танд чин үнэнч алуурчин

- Нуурын эрэгт

- Тавилан

Жером Барри

- Цуглуулагч

Дональд Уэст

- Зөвхөн надтай хамт

Артур Уильяамс

-Алуурчин

Ричард Матесон

- Товчлуур

Стивен Кинг

- Буг

Роальд Даль

-Мөрий

Ийн асууж байгаа шалтгаан нь борлуулалт юм. Хэрэв дэмжиж байвал сэтгэгдлээ үлдээж бодсоноо хэлнэ үү. Бас өөр ямар өгүүллэгүүд нэмж болох эсэх талаархи санал, мөн энд орсон зохиолуудаас таалагдахгүйгээ хасуулах санал ч байж болох юм. Гол нь уншигчдын саналаар ном хэвлээд үзвэл яах бол? Ном уншихад ямар сайхан байдгыг ном уншдаг хүн л сайн мэднэ. Харин хэвлүүлэхэд ямар яршигтай, гайтай байдгыг хэвлүүлдэг хүн л мэдэх ажгуу, Монголд.

Хошигнолууд

Хэмингуэй гэртээ ирсэн найз нөхдөө харан
- Манайд зочин ирэх бүрт би их баярлах юм гэв.
- Яагаад?
-Манай  эхнэр зочин ирэх болгонд хамгийн үнэтэй цайны хэрэгсэл, аяга шаазангаа гаргадаг юм. Тэгээд сүүлд нь өөр угаадаг юм л даа…

***
Египетийн хаан Полету грекийн нэрт эрдэмтэн, эмгэнэлт жүжгийн зохиолч Эврипидийг дуудан уулзаад
-Геометрийг сурах хялбар арга байна уу? гэж лавлажээ.
- Геометрийг сурах хааны арга зам гэж байдаггүй юм аа…

***
Францын нэгэн хэвлэлийн газрын үүдэнд өлгөөтэй байдаг зарлал.
“Эрхэм ноёнтоон! Таны зохиолыг хэвлэхээр хүлээж аваагүй ч гэсэн хаалгаа аяархан хааж байна уу?”

***
Нэг орой Марк Твэн алдарт төгөлдөр хуурчтай танилцжээ. Төгөлдөр хуурч зохиолчоос хөгжимд дуртай эсэхийг нь лавлав.
- Хачин дуртай. Төгөлдөр хуурт бүр дуртай. Миний амийг аварсан юм гэж Твэн хариулав.
- Яаж таны амийг аварсан юм бэ?
- Намайг хүүхэд ахуйд миний төрсөн хотод үер болсон юм. Усны түвшин нэгдүгээр давхрыг авахад аав маань зөөлөн сандалд суугаад аврагдах хүртлээ хөвсөн юм.
- Та яасан бэ?
- Би төгөлдөр хууран дээр суугаад л аавыг дагаад хөвсөн…

З.Эрдэнэбат Боол

Тэр цагаас хойш хичнээн жил өнгөрөв дөө. Би хотын нэгэн буудлын газар байсан шиг санагдана. Аажим удаан тунарах хөх манан цонхоор харагдаж байсан. Би түрүүлж сэрсэн, дараа нь чи сэрсэн. Аяны замд алжаасан томчууд буудлын урт өндөр сандал дээр хурхирцгааж байсан. Сандлаас сэмхэн буугаад чи над уруу торомгор хар нүдээрээ хөлөөс толгойг минь хүртэл ажин зогсоход танихгүй жаахан охин чамайг би бас л удаан харсан байх…

Чи над уруу дөхөж ирээд

-Чи хэдэн настай вэ? гэхэд би «зургаа» гэж хариулав. Тэгэхд чи нэг гарын таван хуруу, нөгөө гарын нэг хуруугаа гозойлгон

- Би ийм настай гэж байсан санагдана. 

- Чамайг хэн гэдэг вэ?

- Алтанзул…

Энэ бүхэн яагаад өдий олон жилийн дараа миний ой тойнд орж ирдэг билээ?

Бид томчуудаас оргож гудамжинд гарав. Цардмал зам дээр олон машинууд эгнэн зогссон нь бас л дуг нойрондоо байгаа шиг ажээ. Цардмал зам хөлөрч гялалзсан гялалзсан цэнхэр туяатай бөнжгөр дуслуудтай болжээ. Чи тэгэхэд тоодон цэнхэр тэрлэгтэй байсан байх аа…

Чи талбайд тарьсан гоёмсог цэцгүүдэд дөхөж очоод 

- Энэ ямар хөөрхөн цэцгүүд вэ? Эд нар бас л унтаж байгаа даа гэж билээ. Намайг тэр цэцгүүд үрүү очтход үнэхээр унтаж байгаа юм шиг дэлбээ нь хумиастай үл мэдэг ганхаж байв…

Одоо би алсын алсад далай тэнгисийг гатлан явах гэж байна. Намайг ийнхүү явах гэж байхад ой ухааны минь хаана нь ч юм байсан дуртгал надаас салж өгөх шинж алга. 

Булбарайхан цагаан гар, тормолзсон бор нүд, дэрэвгэр цэнхэр тэрлэгтэй хэвлүүхэн охин… Энэ бүхэн ямар учиртай юм бол? Яагаад миний нүдэнд ингэж тод харагдаж, сэтгэлийн гүнд эмзэглүүлэнэ вэ? Чамд муу юм тохиолдоо юу?