П.Батхуяг

Ордны Шүлэгч


Өглөөгүүр хаадын шилтгээнд
Хатдын дур тавин орилох мэт
«Твист»-ийн тэсрэлт шиг хөгжим
Тачигнана.
Таалал төгсчээ.
Би хэмээх 
Ордны шүлэгч 
Оддын тоос дарсны шуухинаа
Оройн тэнэг зугаалга
Ор үгүй болов, оргүй болжээ.
Оготор банзлын салхинд залгилсан мэт согтогч үгүй болоод
Ордонд нам гүм. Далан давхар мэт болов.
Орилон суудаг шүлэгч
Одоо энд үгүй ч
Олон олон шавар тосгонд
Орилон суугаа
Би хэмээх ордны шүлэгч
Би ерөөс үхээгүй амьд сэрүүн
Western-ий сууринд архидан суугаа
Ковбой гутлын хоншоор 
Загасчдын тосгонд хоншоорон сар
Загалмайтны аян дайн, Тевтоны рыцарийн 
Илд мэт сар, сар мэт бөхийвч
Намайг хэн ч үл үзнэ. Би амрагтаа очно. 


Ардын нөхөрлөлийн эргүүл


Орцны сүлд дуугаа орилолдож
Охидын бэлхүүсээр тэвэрцгээ
Гашуудал адил малгайгаа авцгааж
Гангачуулын торгон оймс
Гархи болоод хөхний даруулга…
Үхэр сүрэг мэт «Gunsn roses» хашхиралдаж
Үнэг өвөр үрүү орох мэт
Шөнийн гудамжинд охидын зүрх
Ганган гутлын гялгар тоногонд 
Бэмбэгнэхийг үзээд
Цахилгаан бороохойдох мэт
Цахилгаанд цохиулах мэт
Цой…/Закрой за мной дверь. Я ухожу/
Цагийн эрхээр 
Цагны шилэнд сэв сууж
Гялгар ууттай сүү мэт шимэн
«Gunsn roses»-ийг үхэр сүрэг мэт хашхиралдаж
Пийжүү болоод Cola-ний лааз өшиглөцгөөж
Paradox-ийн үүдэнд шөнийн эргүүл хийцгээе

Д.Энхболдбаатар Awful-6 гудамжны зураг

Яагаад ч юм, энэ орчлонгийн хамгийн том хотын төв гудамж явсаар байгаад Awful-6 гудамжинд хүрдэг. Гудамжны төгсгөлд буюу энэ орчлонгийн хамгийн том хотын захад нэгэн саарал байшин байдаг. Энэ байшин одоо эзгүй. Харин урьд нь энэ орчлонгийн хамгийн том зураач энд бурхан болсон юм гэнэлээ. Тэр зураач үхсэнээсээ хойш яг арав хоног саарал байшингийнхаа гол өрөөнд хамгийн сүүлчийнхээ уран бүтээлийг ширтэж суусан юм байх аа. Тэр зургаа зурж зурж дууссанаас хойш уг суудлаасаа огт босоогүй бөгөөд энэ үед тэр орчлонгийн хамгийн эрүүл хүн байлаа. Түүнийг Странгер гэдэг байсныг хожим хотын хэвлэлд бичсэн байсан. Хамгийн сүүлийнх нь зургийг ч бас хавсаргасан байсан санагдана. Метр, метр хагасын хэртэй зотонг нэлд нь бүдэг бараан өнгөөр сааралтуулж орхисон тэр гайхамшигт зургийг нэгэн урлаг судлаач хожим «Awful death» гэж нэрлэсэн байсан.

Г.Батнасан НАМАГ

Цаг хэмээгч өгөр гуйлгачинд насаа хишиглэсээр би нэгэнт хориод жилийн амьдралаа орхижээ. Одоо бодоход миний гэрэл гэгээ нь бадран галзуурсан эрх танхи тэр л очир эрдэнийн гэхээс аргагүй үе. Тийн бодоход гуйлгачин Цагт юу ч өгмөөргүй. Гэвч өөрийн өглөгч сэтгэл, түүний башир аргыг яах ч  аргагүй. Ийнхүү цаашилсаар төдийлөн үл хүсмээр тэр он жилүүд үрүү очно. Чухамдаа хүсмээргүй учраас л наснуудынхаа цаад уруу шидчихсэн тэр үе рүү. За энэ бодлоо түр орхин цааш явъя. Аав ээж маань ч

-Хурдал аа шигдчихнэ шүү гэнэ. Нээрээ ч хөлийг минь сорон хөхөж жаахан л удвал хөдлөх ч аргагүй болох нь ээ. Бид хийгээд бидний адил хүмүүс мөн амьтад энэ намганд амьдардаг. Энэ хөл тушсан өмхий ногоон намганд зөвхөн хөлөө зөөхийн төлөө л бүх хүчээ шавхан, өчүүхэн төдий л амсхийж ялимгүй удвал … Хаа нэгтээ шигдэн хөдөлж чадахгүй болсныг хэн нэгэн татавч эс дийлэн шигдчихээсээ айн цааш одоход дараах нь өнөөх дээр гарч зогсон амсхийгээд цааш явна. Харин шигдмэл улам шигдэнэ. Бүү хар Битгий эрэгцүүл гуйя Энэ бол аймшиг. Би, бид атаархдаг. Намаг дотуур чөлөөтэй сэлэгч намгийн гэгдэх амьтдад. Тэд чив чимээгүй дөхөн ирж, нэг л мэдэхэд хошуугаа шигтгэн, цусыг минь, цусыг нь сорно. Хамгийн их атаархуулдаг нь мэлхий. Тэр хүссэн цагтаа ил гарч хөвөн дэвхэрч, хүссэн цагтаа шумбан орно. Гэвч түүнийг урт хөлтэй шувуу ирж иднэ. Тэд нэгэн цагт бас л хүн байгаад өдгөө ийн сэлэгч, шумбагч, нисэгчид болсон бизээ гэж бодном. 

Одод дүүрэн ярайгаад, сар мэлтийн гарчээ. Хүн болгон сарны зүг баясгалантайгаар  харж

- Гэрэлт бурхан минь чи л энэ өмхий тамыг ширгээж хайрла хэмээн мөргөцгөөнө. 

- Нээрээ хатаагаасай гэж би ч бас залбирна. 

Аав минь хэзээ ч юм бэ нар гээчийг үзсэн гэж ярьдаг юм. Харин аавын дээр нь авиран байж нар харсан мод одоо хаана буйг би үл мэднэ. Хачин гэгээтэй болох үеэр өтгөн цагаан манан хөшиглөж дээрээ байтугай өмнөө байгааг ч харах аргагүй болно. Тэгээд намгаас улам бүр ханхлах өмхий үнэрт толгой эргэн шал согтож, дэндүү мангуу болж орхино. Бие маань дагжин чичрэхэд л сая сийрэн харагдах од дүүрэн ярайж сар мэлтийтэл мандсан байна. Энд тэнд солиорон байхдаа шигдэгсэд овойн, сарвайн харагдаж, зарим нь таг дуугүй, огт чимээгүй, зарим нь орилон гаслан… Харин бид мөргөлөө эхэлнэ. 

Гэрэлт бурхан минь  чи л…
1994 он

П.Батхуяг


Чи минь данх мөн
Бие чинь данхны хэлбэртэй адил
Гоо сайхан
Парисын өргөн чөлөө
Баянхошууны гудамж
Шарилын газар
Хуримын ордон гэхчилэн
Чамайг дурсагчдын цуваа
Улаан талбайд Майн нэгнийг тэмдэглэх мэт хөвөрч
Их дэлгүүрийн лангуун дээр данх сураглагчид овооролдон
Чамайг магтан дуулна.
Чамд цай буцалж
Уур босно.
Уур нь би юм.
Би уур юм.
Хэд хувирах минь
Хэнд ч нууц.
Бие чинь данхны хэлбэр мэт
Гоо сайхан.
Ийм саруулхан шөнө
Эхнэртэйгээ
Их дэлгүүр ухмаар...
1994 он

Г.Ням-Очир

Rest in Peace-III буюу Самбалхүндэвийн оронд талийгаачийн төрсөн өдрөөр хундаганд Gin дарс харшихад няцсан бадаг

Тийш ганганан одогч аяны шувууд 

Тэнд ганцаар үлдсэн миний амрагт 

Тэмүүлэл хүсэл мэт хавар цагийг бэлэглэхгүй.

Тачаангуй үнсэлт, тас тэврэлтийг санагдуулахгүй.

Газрын диваажин архины мухлаг ертөнцийн хязгаараас 

Гиюүрэн зогсоход минь гэрэлтэж байдаг цонхыг би үзэхгүй.

Гараан савлаж тэргүүнээ гудайлган өнгөрөн одоход минь

Ганцхан мөчийн дараа ч чи намайг дурсах эрхгүй.

Тачаангуй үнсэлт, тас тэврэлтийг санагдуулахгүй.

Тэмүүлэл хүсэл мэт хавар цагийг бэлэглэхгүй.

Тэнд ганцаар үлдсэн миний амрагт 

Тийш ганганан одогч аяны шувууд 

1993 он

Д.Дашмөнх 

Банзан хашаан дахь "Guns'n roses"

Гүн харанхуй шөнө хотын гудамжнаа янаглангуй нэвсийж,
Гуйрамчин ноход хаа нэгтээ ярхийн хуцалдахад,
Банзан хашааны сүүдэр даган одод согтуу тэнэж,
Бас тэгээд "Улаанбаатарын үдэш намуухан..." хэмээн
Цээл хоолойгоор
Цуурайтуулан бархирна.
Банзан хашаан дахь бяцхан гэрт
Бяцхан лаа гагцаар сүүмэлзэхэд
Элэгдмэл ширээн дээрх хуучин радиогоор
"Guns'n roses" шиврээ бороо адил сэм анирлана.
Өөжин танил энэ "гэрт"
Хайямын шүлэг сүнсээ олмогц
Өндөр шүүгээний нүүрэнд оогоор наагдсан поп дуучин
                                                 /хувцсаа тайчиж/
Урин цагийг эрин довтолгогч сүүн гэрэлтийн доор
Үдшийн /.../ сонсож Жаконда шиг жуумалзана.
Будангуй хашаан дахь өвснүүд шивэр авир гэлцэж
Бямба улаан дарсыг амтлахгүйдээ атаархахад
Бурхны авралаар энэ шөнө дахиж ирэлгүй
Буг чөтгөртэй тэврэлдэн "Усны гудамж"-аар одно.
1993 он

Г.Ням-Очир

Би Sun Thunderbolt-2

Зүйргүй их шаналнам.
Зөрж өнгөрөх охидын тухай
Зөн билэг, дурлалын тухай
Зүүдлээд сэрэх цаг хугацаанд
Зүлэг ногоод ганднам. Гэвч зөвхөн
Нам гүмхэн миний нутагт нар жаргадаггүй
Нас барагсдын /хотын/ гудамжинд үймээнт шөнө дуусдаггүй.
Зүйргүй шаналнам,
Зүлэг ногоод ганднам.
Зүйл дуусаж орчлонгоос хагац...Тэр цагт Marry Christ mass

Г.Ням-Очир

Sunthunderbolt

Би Sun thunderbolt
Би наран дахь аянгын цохилт
Байлдаанч дайчин өвгөдийн цусыг
Бүжгийн талбай, гудамжинд
Бүтэлгүй дурлал, зодоон нүдээн,
Бүр цаашилбал саранд хуцаж,
Наранд цохилт өгч,
Нармайгаа нээлгэвч
Надаас өөр хэн ч "big boss" биш гэж боддог, сэтгэдэг, ухаардаг...


Би Sunthunderbolt
Би наран дахь аянгын цохилт...

"Үхлийн тууриуд дахин хэвлэгдлээ

Би блогоо тоосонд нь даруулахгүй гэж хичээдэг ч энэ удаа гар хүрэлгүй арай л удчих шиг. Гэхдээ хувийн хийгээд хувьсгалын шалтгаан байна. Жишээлбэл хоёр ном хэвлүүлэх гэж баахан мачиганав. Нэр нь"Үхлийн тууриуд", "Харь гаригийн өгүүллэгүүд".
Удтал хүлээлгэсэн номууд маань хэвлэгдэв. Урьд блог дээрээ өмнөтгөлийг нь нийтлээд орхисон уран сэтгэмжит өгүүлэгийн "Харь гаригийн өгүүллэгүүд" хэмээх түүвэр хэвлэгдлээ. АНУ-ын шилдэг уран сэтгэмжийн зохиолчдын найман өгүүлэг агуулсан энэ ном маань өсвөр насныханд, зөгнөл хүсэл мөрөөдөлдөө шатаж байгаа тэр насныханд илүү таалагдах болов уу гэж найдна. Гэхдээ сайтар бодоод ахул эсрэгээр ч юм шиг... Юу ч атугай уншигч та өөрийнхөөрөө шүүтүгэй. 
Есөн жилийн өмнө хэвлүүлсэн Японы шилдэг зохиолчдын өгүүллэгийн түүвэр "Үхлийн тууриуд" хэмээх номоо нэмж засварлан дахин хэвлүүлэв.Энэ номонд арван нэгэн сгүүлэг бий. Сураг дуулбал ихээхэн ховордсон бас эрэлттэй гэлцэнэ. Харамсалтай нь элдэв бөөн шалтгаанаас болоод жаахан үнэтэй зарагдах нь байна. Гэвчиг уншихыг хүсэгчид бол тун шалихгүй үнэ гэж найдна. 
Сайн, сайхан зохиол унших нь юутай ч зүйрлэмгүй сэтгэлийн таашаал эдлүүлдэг билээ. Тэр таашаалыг уншигч та хүртэж чадвал миний сэтгэл ханах буюу.

Хотын гудамжинд цас ороход хов хоосон
Хоосноос хоосон уруу
Харанхуйгаас харанхуй руу
Ха нэгтээгээс хаа нэгтэй рүү

/.../ гэрэл нэвтлэн
Гунигаас гуниг уруу
Гайхшралаас гайхширал уруу
Байхгүйгээс байхгүй рүү

Хотын гудамжинд цас ороход хов хоосон
Хотын гудамжинд бороо ороход бүр ч хоосон...

2011.8.10

Б.Ринчин Монгол хэл

Сод их билигт түмэн юүгээ бишрэн магтмуу би,
Сонсох бүр яруу баялгийг гайхан баяса/х/
Чин зоригт өвөг дээдсийн минь өв их эрдэнэ
Чихнү чимэг болсон аялгуу сайхан монгол хэл

Энхрийлэн бадруулахын бат зориг төгс /.../ сайхан
Эгшиг сайхан монгол хэл юүгээн нэн хайрлан дээдэлмү,
Хурц авьяаст хөвгүүд дүү нар, халуун элгэн хотол
Хутаг өлзий бүрдсэн хувь их заяат түмэн минь

Сэтгэл урмас бадран бахадму, үсэн буурал өтгөс би,
Сэлбэлгүй сэцэн оюутан, хэл юүгээн энхрийлэн хөгжүүлье /.../
Түвшнээ соёл эрдэнэ юүгээн мандуулахын гэгээн улирал нээгдлээ,
Түгшүүрт бэрхийг даван туулсан баатар түмэн минь

Түлхэх бүр сэтгэл сэргэн магнайн үрчлээ тэнийнэм
Түмэн түмэн үеийн оюун билгийн үлэмж сангийн үүдийг чинь,
Өдөр бүр үгсийн эрдэний чинь баярлан түүнэм
Өсөх наснаас өтлөх насан хүртэл чам юугаан судлан,

Хөгжим мэт яруу баясгалант монгол хэл минь
Хөндийн цээжинд орогч бүгдийг нэвтрүүлэгч чадалт/ай/,
Мөнхөд үр ач нарын залгамжаар бадранхан дэлгэрч
Мөрөн гол цутгалант ширгэшгүй их далай мэт /байг/

Өрнөн мандахын шинж бүрдсэн өвгөдийн минь хэл
Өөдлөн дэвжихийн төгс хувьтайд /минь/ итгүүлсэн
Уйтгарлан бодоход урам зоригийг мину сэргээсэн
Урьдын бэрх цагт улс монголын хэт заяаг /өргөсөн/

Чихнү чимэг болсон аялгуу сайхан монгол хэл
Чин зоригт өвөг дээдсийн минь өв их эрдэнэ
Сонсох бүр яруу баялгийг гайхан баясаж
Сод их билигт түмэн юүгээ бишрэн магтмуу би.

Эртний солонгос шүлэг

Пак Ин Ро 

Эцгийн тухай бодлоороо би уртын урт дээс томоё
Энгүй тэр бугуйлаараа холын холоос нарыг барья
Эргэх мөчийг аргамжиж буурлын буурал таньдаа туслая

Мишигийн Цэдэндорж монголчлов

Гацав

Сайхан тунгалаг шөнөөр
Сигар зуусан шиг...
Scotch тамшаалсан шиг ...
Сар уруу нулимсан шиг ...

Орцны дуутай шөнөөр
Уруул амаа шилэмдсэн шиг ...
Улиас мод уруу авирсан шиг ...
Унаж тэндээсээ гэмтсэн шиг ...

Мөстэй кола шиг шөнөөр
Мөөгтэй пирожки хазсан шиг ...
Шилэн диско мөрөөдсөн шиг ...
Шалдан Венера төсөөлсөн шиг ...

Орцны лифтэнд
Охин Joy-той гацчихав аа хөөрхий

Шог явдлууд

Гёте нарийхан зөргөөр явж байгаад хэн нэгэнтэй таарчээ. Тэр эрхэм ихэд эгдүүцэн

-Би тэнэгүүдэд ердөө зам тавьж өгдөггүй гэв. Гёте хариулсан нь

-Би бол үргэлж зам тавьж өгдөг. Та ийшээ яв яв...

***

Нобелийн шагнал, Оскарын шагнал хоёрыг хоёуланг нь хүртсэн цорын ганц зохиолч болох Жорж Бэрнард Шоуд тухайн үедээ нэрд гарч байсан бүжгэн жүжигчин бүсгүй захидал илгээжээ. “Миний шүтэн бишрэгчдийнхээр бол надад дэлхийн хосгүй үвтэгш бие махбодь заяасан байна. Харин миний дуулснаар та дэлхийн хамгийн ухаантай хүмүүн аж. Иймээс хоёулаа гэрлэе. Бидний хүүхэд энэ хосгүй чанаруудыг эзэмшиж төгс хүн болох нь гарцаагүй.» Шоу хариу илгээсэн нь. «Ээ тэнгэр минь, тэр хүүхэд таны оюун ухаан, миний бие махбодийг эзэмшвэл юу болох вэ?"

***

Марк Твэйн зохиолч төдийгүй гайхамшигтай сэтгүүлч байсан. Тэрбээр дайныг ихэд эсэргүүцдэг, цэргийн хэнээтнүүдийг байнга шүүмжилж бичдэг байж. Нэгэн генералыг Марк Твайн шүүмжилж «…генерал цол хүртэх байтугай нулимуулах ч гавьяагүй нэгэн…» гэж сэтгүүлд бичжээ. Өнөөх эрхэм хэт доромжилж байна хэмээн шүүхдэж, Марк Твэйнийг уучлал гуйж бичсэнээ залруулан бичихийг шаарджээ. Шүүх дээр ялагдсан Твэйн сонинд бичсэн нь « … генералыг өмнө нь би ийм цол хүртэх байтугай нулимуулах ч гавьяагүй хүн хэмээн сэтгүүлд бичсэн нь ташаа дүгнэлт байсан ажээ. Тэр бол нулимуулах гавьяатай хүн юм байна. Уучлал гуйж залруулж байгааг минь хүлээн авна уу …»

***

Мигуэль де Сэрвантэс 1595 онд Сарагост болсон библийн сэдвээрх яруу найргийн уралдаанд тэргүүлсэн талаархи баримт түүхэнд хадгалагдан үлджээ. Баярлаж хөөрсөн Мигуэль гэртээ их л бардам харьж эхнэртээ уралдааны дээд шагнал болох гурван мөнгөн халбагыг гардуулж өгсөн байна. Каталина де Сэрвантэс эхлээд уйлж, сүүлдээ уурсаж, нөхрийгөө тэнэг мангуу бүтэлгүйгээр дуудаж, эцэст нь Мигуэлийг ухаан сууж, хөнгөн хийсвэр дэмий зүйлээр оролдохоо болихгүй бол төрхөмдөө буцна гэж анхааруулжээ.

Р.Уэллек, О.Уоррэн «Уран зохиолын онол» номноос

… “аугаа их зохиолууд» буюу «уран найруулага уран дүрслэлээрэ товойн ялгарсан» бүтээлүүдээр уран зохиолын мөн чанарыг тодорхойлохыг оролдож болох юм. Энд агуулага ямар байх нь хамаагүй. Яагаад гэвэл гол шалгуурын үүргийг гоо зүйн үнэт зүйлс дангаараа буюу оюуны үйлийн бусад айтай шүтэлцэн гүйцэтгэх болно. Хүүрнэл зохиол, жүжиг, яруу найргийн зохиолуудын гоо сайхны тал нэлээд ялгарч харагдах бөгөөд харин бусад төрлийн зохиолууд нэрд гарч алдаршсанаараа юм уу эсвэл маш явцуу хүрээн дэхь гоо зүйн үзүүлэлтээрээ үүнд хамаарч болох юм. Явцуу хүрээн дэхь гоо зүйн ойлголт гэдэгт: найруулага, уран чадвар, зохиомж, өгүүлэмжийн үнэмшилтэй чанар гэх мэт шинж тэмдгүүдийг багтааж болно. Энэ бол уран зохиолыг бусад юмс үзэгдлээс ялгах хамгийн өргөн тархсан арга билээ. Уран зохиолын ямар нэгэн бүтээлийг « уран зохиол биш» гэж хэлснээр бид тухайн зохиолд үнэт зүйлсийн тодорхойлолт өгч байгаа юм. Гэтэл үүнтэй төстэй тодорхой шинжлэх ухааныхан: түүхчид, гүн ухаантнуудын зохиолыг «жинхэнэ уран зохиол» гээд нэрлэчих тохиолдол бий шүү дээ…

… Урлагийн бүтээлүүд нь «үл замхрах үнэт зүйл учир баримт мэт гарч ирдэг». Суут хүн ба цаг үе хоёр нь зөвшилцөлд оршдог. «Төлөөлөгч болох», «нийгмийн үнэн» гэдэг ойлголтууд нь иймэрхүү байдлаар уран сайхны үнэт зүйлсийн зорилго болон эх булаг нэгэн зэрэг болдог. Дунд зэрэг хэр тааруу урлагийн бүтээлүүд нь утга төгөлдөр бүрэн дүүрэн баримт бус. Ийм учраас цаг үе нийгмийн төлөөлөх чадвар үгүй. Утга зохиол нь нийгмийн үйл явцын тусгал бус харин тэр нь өөрөө мөн чанар, түүхийн оюун санаа мөн …