Mar 13, 2011

Р.Уэллек, О.Уоррэн «Уран зохиолын онол» номноос

… “аугаа их зохиолууд» буюу «уран найруулага уран дүрслэлээрэ товойн ялгарсан» бүтээлүүдээр уран зохиолын мөн чанарыг тодорхойлохыг оролдож болох юм. Энд агуулага ямар байх нь хамаагүй. Яагаад гэвэл гол шалгуурын үүргийг гоо зүйн үнэт зүйлс дангаараа буюу оюуны үйлийн бусад айтай шүтэлцэн гүйцэтгэх болно. Хүүрнэл зохиол, жүжиг, яруу найргийн зохиолуудын гоо сайхны тал нэлээд ялгарч харагдах бөгөөд харин бусад төрлийн зохиолууд нэрд гарч алдаршсанаараа юм уу эсвэл маш явцуу хүрээн дэхь гоо зүйн үзүүлэлтээрээ үүнд хамаарч болох юм. Явцуу хүрээн дэхь гоо зүйн ойлголт гэдэгт: найруулага, уран чадвар, зохиомж, өгүүлэмжийн үнэмшилтэй чанар гэх мэт шинж тэмдгүүдийг багтааж болно. Энэ бол уран зохиолыг бусад юмс үзэгдлээс ялгах хамгийн өргөн тархсан арга билээ. Уран зохиолын ямар нэгэн бүтээлийг « уран зохиол биш» гэж хэлснээр бид тухайн зохиолд үнэт зүйлсийн тодорхойлолт өгч байгаа юм. Гэтэл үүнтэй төстэй тодорхой шинжлэх ухааныхан: түүхчид, гүн ухаантнуудын зохиолыг «жинхэнэ уран зохиол» гээд нэрлэчих тохиолдол бий шүү дээ…

… Урлагийн бүтээлүүд нь «үл замхрах үнэт зүйл учир баримт мэт гарч ирдэг». Суут хүн ба цаг үе хоёр нь зөвшилцөлд оршдог. «Төлөөлөгч болох», «нийгмийн үнэн» гэдэг ойлголтууд нь иймэрхүү байдлаар уран сайхны үнэт зүйлсийн зорилго болон эх булаг нэгэн зэрэг болдог. Дунд зэрэг хэр тааруу урлагийн бүтээлүүд нь утга төгөлдөр бүрэн дүүрэн баримт бус. Ийм учраас цаг үе нийгмийн төлөөлөх чадвар үгүй. Утга зохиол нь нийгмийн үйл явцын тусгал бус харин тэр нь өөрөө мөн чанар, түүхийн оюун санаа мөн …